فضای سبز در سطوح شیب دار یکی از تکنولوژی های فضای سبز است. در سالهای اخير با افزايش بی رويه جمعيت و نياز انسان شهرنشين به استفاده از محيط های طبيعی و هم چنين نقشی كه فضای سبز در تلطيف هوا، جلوگيری از فرسايش خا ك، كاهش آلودگی ها ، ايجاد مناظر زيبا برای تفريح و تفرج و … دارند لزوم توجه بيشتر به حفظ و نگهداری فضاهای سبز موجود و افزايش سطح فضای سبز بيش از پيش احساس مي شود و جای ترديد نيست كه موفقيت در یک فضای سبز پایدار و افزايش سطح سبز با گونه های مناسب و سازگار با شرايط محيطی منطقه، نيازمند داشتن برنامه جامع و با كيفيت بالا و توليد گیاهان سالم و قوی از گونه های سازگار می باشد. برای داشتن فضای سبز مهندسی ساز با مشاوران افراز گاردن تماس بگیرید.
دخالت انسان در چرخه طبيعی زندگی گونه های گیاهی و بكارگيری شيوه های نادرست، گونه های گیاهی را با خطر جدی نابودی مواجه ساخته است. از اين رو حفظ و حراست فضای سبز و ايجاد فضاهای جديد در قالب وسيع حتی در مناطقی كه در معرض فرسايش شديد قرار دارند (سطوح شيبدار) امری اجتناب ناپذير به نظرمی رسد.
اهداف كلی سطوح شیب دار
اهداف فضای سبز در سطوح شیب دار را می توان در اهميت و ضرورت آن جستجو كرد. به طور كلی اهميت و ضرورت احداث فضای سبز در سطوح شیب دار عبارت است از:
الف) سطوح شیب دار تا حدودی فقدان جنگل های طبيعی نابود شده را جبران می نمايند.
ب) سطوح شیب دار نوعی سرمايه گذاری اقتصادی بوده و منبع مهم در جهت جلوگیری از فرسایش خاک ها مي باشد.
نقش مهم فضای سبز سطح شیب دار به شرح زير است:
- كاهش آلودگی هوا
- تعديل و تلطيف هوا
- تثبيت ريگهای روان
- جلوگيری از فرسايش خاك
- تنظيم كننده رژيم آبی و احيا كننده مناطق كوهستانی و شيب دار
- كاهش آلودگی های صوتی
- آشيان حيات وحش
احداث فضای سبز به منظور احياء زمين های كوهستانی و شيب دار
درمناطقی كه در معرض فرسايش شديد قرار داشته و يا خطر سقوط بهمن وجود دارد، به منظور جلوگيری از ريزش خاك و تنظيم جريان آب، احداث فضای سبز صورت می گيرد. اين نوع فضاهای سبز در احياء كوهستان های منطقه زاگرس و شیب های جنوبی رشته كوه البرز اهميت حياتی دارد. در مناطق كوهستاني، كانال هايی (بانكتها – تراسها) عمود بر شيب كوهستان حفر شده و گونه های مناسب در حاشيه آن كاشته می شود.
نکات کلیدی در اجرای فضای سبز در سطوح شیب دار
در مرحله اول طراحی شیب ها نظر اصلی ” نظر کارشناسی ” است.
مسایل مهم در بحث طراحی سطوح شیب دار:
- خاک
- آب
- موقعیت شیب زمین
- مقدار شیب
- کنترل شیب
فعاليت های مقدماتی در کاشت سطوح شیب دار
.1نرم كردن خاك:
برای نرم كردن سطحی خاك از وسايل ساده مانند شن كش استفاده می شود. اين روش كه برای كاشت بذر يا نهال انجام می شود يا به صورت سراسری است كه در اين صورت هزينه زيادی در بر دارد، و يا به صورت بخشی است. در روش نرم كردن بخش، خاك منطقه را به صورت نواری نرم می كنند (فقط در ابعاد 50× 50سانتی متر). با اين روش در هزينه ها صرفه جويی می شود.
.2تقويت خاك:
مصرف كود در فضای سبز سطوح شیب دار در سال اول مرسوم بوده که فقط در تقويت زمين تنها به تقويت خاك گودال های كاشت اكتفا می گردد.
.3تثبيت خاك قبل از کاشت:
اين عمل در دامنه كوه ها و سراشيبی ها از اهميت ويژه ای برخوردار است. مهمترين روش تثبيت خاك در اين بسترها ايجاد سكو می باشد كه با توجه به شرايط، خاكبرداری يا خاك ريزی صورت می گيرد. عرض سكوها بر حسب درجه تثبيت و تركيب خاك تغيير می كند. هر چه شيب تندتر باشد عرض سكوها را كمتر می گيرند. اگر عرض بستر ايجاد شده حدود 0/5 متر باشد به آن پله (Gradoni) و اگر عرض بستر تا 4 متر باشد به آن سكو (Terrace) گفته می شود.
4. ايجاد پله و سكو از فرسايش خاك و اتلاف آب جلوگيری می كند. فاصله عمودی هردو سكوی مجاور تابع شيب زمين و انرژی قطرات آب و وضع فيزيكی خاك است و اين فاصله بايد به اندازه ای باشد كه فرسايش خاك به حداقل برسد. پله و سكو را به هر طولی می توان ساخت اما تجربه نشان داده كه برای اخذ نتيجه بهتر، نبايد طول سكوها بيشتر از 400 سانتیمتر باشد.
در واقع حداكثر پس از هر 400سانتی متر بايد آبروئی تعبيه نمود. كف سكوها را به سمت ديواره كمی شيب می دهند تا آبی كه در دو روی سكو می ماند به برآمدگيهای خاكی فشارنياورده و باعث ريزش آن نگردد. خاك كف پله و سكو بايد نرم باشد تا آب باران را به خوبی جذب كند.
.5گود برداري:
برای كاشت نهال بايد گودال هايی ايجاد نمود.اين ابعاد متغير بوده و به فاكتورهايی ازقبيل بافت خاك و ابعاد ريشه نهال بستگی دارد. چنانچه خاك نرم باشد گودال را بايد كوچكتر در نظر گرفت.
در هر صورت ابعاد گودال بايد به گونه ای باشد كه ريشه نهال فرم طبيعی خود را حفظ نموده و بدون پيچ خوردگی در آن قرار گيرد.
در مورد کاشت درخت گود برداری بزرگ از عوامل مهم رشد درختان خواهد بود.
برای نمونه اگر بخواهیم در سطوح شیب دار از درختانی مثله چنار،زبان گنجشک ،بلوط،توسکا و…. استفاده کنیم اولاً بهتر انست که گود را 1*1 متر و فاصله ها را نسبت بهم دیگر 6 متر انتخاب نماییم.
الگوی كاشت در سطوح شيب دار
سطوح شيب دار با توجه به خصوصيت ذاتي شان اغلب به خوبی زهكشی شده و آب زيادی در آن ها باقی نمی ماند و در مواردی كه اين سطوح رو به آفتاب بوده و خاك منطقه نيز سبك باشد، به كلی آب خود را از دست خواهند داد. سطوح شيبدار ملايم (با شيب كمتر از 20 درجه) مشكلات كمتری داشته و به گياهان بيشتری اجازه رشد می دهند. در اين مناطق خطر فرسايش نيز كمتر است. در مجموع به هنگام انتخاب گونه، گياهی را بايد انتخاب نمود كه به كم آبی مقاوم بوده و در خاكهايی كه به سرعت زهكشی می شوند دوام بياورند.
در شيب های تندتر، درختچه های ريشه جوش دهنده نظير سماق، گلابی وحشی و اقاقيا و نيز گياهانی كه شاخه های جانبی و ساق هايشان به موازات گسترش بر روی زمين توليد ريشه می كنند مانند گياه vinca major (پيچ تلگرافي) و انواع ژونی پروس كاشته می شوند. گياهان نامبرده در استحكام سطوح سست و ممانعت از فرسايش نقش دارند.
از طرفی گياهان هميشه سبز نيز برای كاشت در اين نوع مناطق مناسب بوده و سطوح سراشيبی مثل ویلا کردان را از برخورد شديد باران محافظت می نمايند. پاپيتال(عشقه) گياه ارزشمندی است كه سايه پسند بوده و در مناطقی كه به علت نور كم ساير گياهان امكان بقا ندارند رشد می نمايد. اين گياه مناسب كاشت در زير تاج پوشش درختان بوده و كمك زيادی به حفاظت خاك و كنترل روان آبهای سطحی می كند. گياه مذكور در دامنه های خشك نياز به آبياری منظم دارد.
پيچ تلگرافی گیاه هميشه سبزی است كه به عنوان گياه پوششی حتی جهت كاشت درشيب های پشت به آفتاب نيز مناسب می باشد. اين گياه به تنش خشكی مقاوم بوده و مكانهای نيمه سايه و خاكهای اسيدی را نيز به خوبی تحمل می نمايد.
در مجموع به نظر مي رسد براي حصول نتيجه بهتر ، كاشت تركيبي مناسب تر باشد.
