ویلا سازي كوهستانی با توجه المان های زیبای کوهستان، حس شکوه را برای شما ایجاد می کند. برای طراحی ویلا سازي كوهستانی با شماره مهندس فرهادی 09212766087 تماس بگیرید. دکمه سبز نیز امکان تماس شما را تسهیل کرده است.
متن زیر بسیار فنی بوده ولی خواندن آن خالی از لطف نیست. یک مقاله کامل دانشگاهی و تحقیق شده که مطالعات خودم بوده.
ویلا سازي كوهستانی طبيعت، با وجود مقاومت و استحكام خود از حساس ترين و شكننده ترين اكوسيستم ها ي جهان به شمار م يآيد . در ساليان اخير در اثر عواملي از قبيل گسترش شه رها، احداث جاده ها، بهره بردار ي بي رويه از منابع و گردشگري در كوهستان، مس ائلي همچون تغييرات آب و
هوايي، فرسايش خاك ، سيل ، تخريب پوشش گياهان بوم ي و جايگزين ي با گياهان غير بوم ي بروز كردهاند بنابر اين تحقيق حاضربا هدف دستيابي به اصول و مبان ي طراح ي در محيط كوه ستان (به طور خاص پارك هاي كوهستا ني) و حفظ و بازگردان دن پايدار ي به اين محيط انجام شده و منظرساز ي طبيع ي به عنوان رويكرد ي اكولوژيك و مبناي ي براي مراحل شناخت و تحليل مورد توجه واقع شده است .
ازآنجاكه استفاده از گياهان بومي در رويكرد مذكور مهمترين اصل است بنابر اين برداشت ها و بررسي هاي ميداني بر روي گياهان بومي اكوسيستم دامنههاي جنوبي رشته كوه البرز (در مقياس كلان ) و اكوسيستم در ة جمشيديه (در مقياس خرد) براساس معيارهاي زيب ايي، دوام و پايداري نسبت به شرايط محيطي، مقاومت به خشكي و آفات و بيماري ها و توانايي نگهدار ي آسان انجام پذيرفته است .
نتيجه اين مطالعات ارا ئ ه راهكارهاي طراحي پايدار دامنه هاي كوهستاني براي ايجاد پا رك كوهستاني مورد نياز شهرها ست كه از تخريب پوشش گياه ي دره
جلوگيري كرده و پايدار ي زيستگاه ها و رويشگاه هاي دره را تضمين م ي نمايد . در نهايت ، طراحي طرح تو سعة پارك كوهستاني جمشيديه، با استفاده از گونه هاي بومي دره و رعايت اصول و الگوهاي منظر سازي طبيعي و با ت أكيد بر ايده مناظر سايه (جنگل) و آفتاب (علفزار) صورت گرفته است .
در نتيجه ، منظري طبيعي و پايدار و سازگار با محيط ارا ئه شده است كه مي تواند الگويي قابل تع ميم براي طراحي پارك ه ايكوهستاني دره هاي دامن ة جنوبي البرز باشد . پاركهايي كه علاوه بر هزينه هاي نگهداري پايين ، به واسط ة سازگار ي با كوهستان ، تبديل به
مكاني مناسب براي حفاظت از گياهان بوميباشند.
رشته كوه البرز
سر آغاز ویلا سازي كوهستانی
كوهستانها ارزشمندترين و زيباترين نمودهاي طبيعت هستندكه
از نظر تنوع زيستي بسيار غنياند(مجنونيان، 1375 ). همچنين از جمله
سيستمهاي انسان – طبيعت هستند كه داراي هويت در ابعاد
اكولوژيك، اقتصادي و اجتماعي است. براساس بررسيهاي انجام
گرفته، ساماندهي و توسعه در مناطق كوهستاني ، در دو سطح منطقهاي
و محلي مطرح است. در سطح منطقهاي، كوهستان در كنار دشت
مجاورش مورد توجه است. يعني دو اكوسيستم با ساختاري متفاوت كه
هريك ارائه دهنده و متقاضي منابع از ديگري است. در سطح محلي،
خرد اكوسيستم ها مطرح بوده و از ارتفاعات تا درهها و حاشيه رودخانهها
Email: hirani@ut.ac.ir 021- نويسنده مسئول:تلفن: 66403406
جاييكه مبين تنوع اكولوژيك است، طراحي و احداث پاركهاي
كوهستاني انجام ميپذيرد. بنابراين براي طراحي دراين چنين محيطهايي،
اطلاع از خصوصيات اكولوژيك كوهستان و شناخت از ساير
اكوسيستمهاي محلي هم جوار و روابط بين اجزاي اين اكوسيستمها
ضروري است تا با طراحي اصولي، به نفع مطلوب از فضاها استفاده كرد.
همچنين در ساماندهي و طراحي محيط كوهستان بايد به آسيب
پذيري آن به عنوان ويژگي مهم ساختاري و سانحه خيزي شديد آن كه
ناشي از حضور اكوسيستمهاي متنوع و پيچيده است، توجه داشت. حفظ
آثار كرانه اي و ارتباطات بالادست – پاييندست در كوهستان كه منجر
به ايجاد وابستگي ميان كليه محيط هاي متنوع فرعي ميشود، يكي
. ( ديگر از عوامل مهم در طراحي محيط كوهستاني است (ياوري، 1381
در اين ميان، وجود تنوع پوشش گياهي و آب شيرين موجود در كوهستان
به عنوان منابع پايه، از طريق ايجاد پاركهاي كوهستاني مورد حفاظت
قرار ميگيرند، ضمن آنكه دامنههاي كوهستان در جوار شهرها، از
توسعه بي رويه شهر محفوظ ميمانند و پايداري اكوسيستمها را تضمين
ميكنند. اين قيبل ويژگيهاي مهم ساختار اكوسيستم كوهستاني،
ميتوانند به صورت الگوهاي اكولوژيك در آمده كه كاربرد آنها در
طراحي و منظر سازي طبيعي در كوهستان، همراه با حداقل نگهداري و
حداكثر خود پايداري دنبال ميشود.
بنابراين طراحي سازگار با محيط كوهستان، رويكردي اكولوژيك
استكه منظرسازي طبيعي را همراه با باززندهسازي اكولوژيك و
حفاظت از محيط طبيعي مورد توجه قرار ميدهد، به طوريكه بر كاربرد
گياهان بومي در طرح تأكيد ميكند و به موضوع حفاظت از بستر و
سيماي طبيعي كمك مي نمايد. با چنين رويكردي، اين تحقيق براي
توسعه پارك كوهستاني جمشيديه، با توجه به اهداف طراحي محيطي
درههاي كلك چال در سال 1372 در مقياس كلان كه شامل حفاظت
از كوهستان در مقابل فرسايش و تخريب، توسعة شهر و همچنين
بهرهبرداري بي رويه است، انجام پذيرفته است.
مباني نظري طرح ویلا سازي كوهستانی
ساختار هر اكوسيستم، به سازماندهي اجزاي آن و سيستمهاي
مرتبط برميگردد. لكههاي طبيعي و مصنوع، دالانها و شبكههايي كه
آنها را به هم مرتبط ميسازند، ساختار اصلي هر اكوسيستم را تشكيل
مي دهند. ساختار مفهومي وحدت بخش و يكپارچه كننده بوده و نتيجه
كلية اتفاقات در مورد جانمايي و چيدمان، جهت گيري، توده و مقياس،
تعريف فضايي و ارتباط و اتصال است. همچنين وحدت بخشي در
تصميمگيريها در محيط مصنوع، ساختاري يكپارچه به وجود خواهد
آورد. در حقيقت، ساختار در جايي وجود دارد كه تمامي نمودهاي پويا در
كنار يكديگر قرار ميگيرند و اين مسئله خود مبين تغيير و پويايي
.(Dorward, ساختار در طول زمان است ( 1990
در مبحث ادارك فضا، مقياس مهمترين عامل تعيين كننده است.
از آنجاكه ساختار خود نمودي پوياست، بنابراين مقياس نيز واجد تغيير و
پويايي بوده و به منظور درك مقياس و به تبع آن ادارك فضا، تعريف
ابعاد فضاها در منظر طبيعي بسيار مهم است.
مفهوم مقياس با اندازه متفاوت است. مقياس در واقع، پيمانه و
واحد سنجش اندازههاي مرتبط و قياس يك اندازه با ديگري است. به
همين دليل، در طراحي در محيطهاي كوهستاني، رعايت مقياس منظر
در محيط (كوهستان) و تطبيق آن مقياس با محيط قابل لمس براي
انسان ضروري است.
پوشش گياهي و آب، از مهمترين عوامل تأثير گذار بر انتقال
تدريجي مقياس بين محيط انساني و محيط كوهستاني هستند و به
همين دليل استكه رعايت در تناسب كاشت و جهت ديد، منجر به
تطبيق مقياس محيط كوهستاني با مقياس انساني شده و به پيوستگي
.(Dorward, طرح با بستر طبيعي كمك خواهد كرد( 1990
الگوي چيدمان اجزا (نظير پوشش گياهي و حتي دسترسيها)
ساختار هر سيستم و سازماندهي فضا و توده راتشكيل ميدهد.
همچنين، اقليم خرد متغيري تأثيرگذار بر پويايي ساختار و مقياس است
كه با جهتگيري ساختار سازماندهي شده به سمت باد و آفتاب، فضا را
بزرگتر و در معرض ديد بيشتر قرار ميدهد. اندازه گياهان، ارتباط بين
ارتفاع به گستردگي درختان و آرايش فضايي آنها با توجه به تاج
پوشششان از جمله متغيرهاي تأثير گذار بر درك ابعاد فضايي است.
اين مسئله، كليد و راهگشاي ديگري در طراحي محيط كوهستان
است. اهميت گياهان درشكلدهي ساختار و تنظيم و كنترل مقياس در
كوهستان، تأكيد و استفاده از گياهان بومي را چند برابر ميسازد،
براي كنترل و درك مقياس در محيط مصنوع و تطبيق آن با محيط
طبيعي، توده و ارتفاع گياهان بومي بسيار نزديكتر به تناسبات محيط
كوهستاني بوده و انتقال تدريجي مقياس بين محيط طراحي شده و
محيط طبيعي، به شكل مناسبي صورت ميگيرد.
بنابراين توجه به سلسله مراتب، حفظ كريدورهاي مهم ديد و منظر
و دسترسي بصري، همراه با كنترل اقليم خرد و رعايت تناسبات و
مقياس انساني، بر ارتباطات فضايي طرح و تنوع و وحدت بخشي
نمودهاي پويا چه به صورت طبيعي و يا به صورت مصنوع اثر گذار بوده
و الگوي چيدمان اجزا را به الگوهاي طبيعي هر چه نزديكتر ميسازد.
به طوركلي، دو الگوي مهم منظر سازي طبيعي در كوهستان ديده
ميشود. الگوي مناظر جنگلي (سايه) و الگوي مناظر علفزاري (آفتاب)
.(Harker , 1999)
منظر جنگلي، منظري است با تسلط درختان و درختچهها كه به
تقليد از جوامع جنگلي و تالابي شكل گرفته و از روي آنها الگوبرداري
ميشود. اين منظر، محيطي است هيجان انگيز و به صورت پناهگاهي
در برابر آفتاب گرم تابستان قابل استفاده است.
منظر علفزاري، منظري است با تسلط چمن و گياهان علفي پهن
برگ. اين تيپ از منظر، نمونهاي از الگوي مناظر آفتابي است. گرچه
احداث و شكل گيري آن سريع تر از منظر جنگلي است، ليكن نيازمند
برنامه ريزي، آماده سازي سايت و مديريت دقيق ميباشد.
در منظر جنگلي، درخت و درختچه، اجزاي اصلي ساختار اين الگو
بوده و سازماندهي و وحدت بخشي آنها از طريق چيدمان اين اجزا و
ارتباط و اتصال آنها با يكديگر در بستر طبيعي شكل ميگيرد. اقليم خرد
به وجود آمده در اين نوع از منظر خود عنصري ساختاري استكه اگر
چه به چشم نميآيد ليكن كاملاً حس شده و به عنوان يكي از
مهمترين نمودهاي پويا در تشكيل ساختار و الگوهاي سازنده آن
محسوب ميشود. درحاليكه درمنظر علفزاري، جوامع علفي و تك
درختان از عناصر مهم ساختار اين منظر بوده و به دليل وسعت ديد و
فضا، رعايت مقياس و تناسبات انساني در طراحي بسيار مهم ميشود.
در حقيقت منظر سازي طبيعي بركاربرد گياهان بومي دلالت داشته و
نوعي از منظر سازي را پيشنهاد ميكند كه به منظر نيمة قرن نوزدهم و
سيماي طبيعي گياهان جنگلي و تالابي و چمنزاري، پيش از دخالت
انسان اشاره دارد. اين مورد به طيف وسيعي از تكنيكهاي منظر سازي
طبيعي گفته ميشود كه به حفظ سيماي مناظر طبيعي كمك كرده و
هنر تسخير ويژگيهاي طبيعي و روح طبيعت در طراحي منظر را آرمان
خود قرار داده است. در اين ديدگاه، طبيعت به عنوان بستر و الگويي
براي طراحي درنظر گرفته ميشود و پس از تجزيه و تحليل شرايط
محيطي، جوامع اكولوژيك مناسب، به عنوان اجزاي اين الگو انتخاب
شده و منظر ساز تعدادي از گونههاي گياهي كه آن الگو را توصيف
ميكنند، انتخاب و معرفي مينمايد.
منظر طراحي شده ممكن است شبيه به طبيعت باشد، ليكن نيازمند
برنامهريزي، آمايش و احداث و نگهداري است. منظر طبييعي طراحي
شده، فرايند طولاني مدتي است كه در نهايت منجر به خود پايداري
منظر ميشود، ولي يك سيستم اكولوژيك متعادل و پيچيده جديد
.(Harker , 1999 & EPA, ايجاد نميشود( 2002
در اين ميان گياهان بومي استفاده شده در طرح، نقش مهمي در
اين فرايند و منظر خود پايدار به وجود آمده دارند، زيرا گياهان بومي
بخشي از تاريخ طبيعي منطقهاند. آنها به طورطبيعي و هزاران سال در
آن منطقه رشد كرده و جوامع گوناگون را تشكيل داده اند و بهخوبي با
جغرافيا، هيدرولوژي، اقليم و خاك آن منطقه سازگار شدهاند. در عين
حال اين جامعه از گياهان بومي، زيستگاهي براي گونههاي حيات
.(EPA, وحش منطقه ايجاد ميكند ( 2002
اهميت تنوع در حفظ تعادل بيولوژيك، دليلي مهم بر استفاده از
گياهان بومي در طراحي منظر طبيعي و كاهش جوامع گياهان بومي
گياهان .(Harker، علت اصلي انقراض گونههاي جانوري است ( 1999
بومي، منظري زيبا، مقاوم به خشكي و نيازمند نگهداري كم ايجاد
ميكند. اين قبيل گياهان، نياز به حاصلخيزي و غني ساختن خاك
نداشته و نسبت به گياهان غير بومي به سموم كمتري براي از بين
بردن آفات نياز دارند. همچنين نيازمند آب كمتري بوده و به خوبي
نسبت به شرايط محلي مقاومت نشان داده و از فرسايش خاك
ميكاهند. مهمتر از همه آنكه، گياهان بومي تنوع زيستي را افزايش
داده و ميراث طبيعي را حفظ ميكنند.
شناخت محدوده طرح ویلا سازي كوهستانی
دره جمشيديه و ارتفاعات كلك چال، آفتابگير و مشرف به شهر
تهران و منظر آن است. در سال 1355 در جبهة جنوبي ارتفاعات كلك
منظر سازي کوهستان با استفاده از گياهان بومي 111
چال، باغ جمشيديه به وسعت 6 هكتار براي ايجاد پارك كوهستاني
واگذار و در سال 1357 افتتاح شد. در آن زمان به واسطه موقعيت آن،
به عنوان باغ سنگي مورد استفاده عموم مردم قرار گرفت، از اين رو
توسعه باغ مذكور به صورت پارك كوهستاني منظور شد (شكلهاي
.( شمارة 1و 2
( شكل شمارة ( 1 ): موقعيت پارك جمشيديه و توسعة آن (پارك فردوسي) ( بهبهاني، 1383
( شكل شمارة ( 2): پارك جمشيديه درسال 1357 ( فصلنامه معماري و شهرسازي، 1381
112 مجله محيط شناسي شماره .2
اين منطقه از نظر جغرافيا ي رويش ي، در منظق ة” ايران توران ي”
قرار گرفته است و طرح توسعه در اراض ي كوهستان ي و دره اي با تراز
ارتفاعي 1800 تا 2150 متر در زمين ي به وسعت 30 هكتار با شيب
متوسط 40 درصد و پوشيده از خاك طبيع ي با بستر سنگ ي و متشكل از
صخرههاي كوچك و بزرگ انجام پذيرفته است.
مطالعه در مورد دره هاي همجوار باغ جمشيديه در مقياس كلان
با نام طراحي محيط ي دره ها ي كلك چال در سال 1372 تصويب شد .
بر اساس نتايج اين مطالعات ، طرح توسعه پارك جمشيديه به عنوان
طرحي به منظور مقابله با توسعه ب ي رويه شهر تهران مطرح شده و به
تصويب رسي د 1 (فصلنامة معمار ي و شهرساز ي 1381 ، مهندس ان مشاور
.( بافت شهر، 1371
محدودة طرح ، حدود 30 هكتار است كه 5 برابر باغ قديم ي بوده و
تاكنون 13 هكتار آن به بهره بردار ي رسيده است . اين محدوده در در ة
جمشيديه كه دره اي خشك و فاقد پوشش گياه ي است واقع شده است .
چشمه اي در اين دره وجود ندارد و بجز 1 تا 2 ماه از سال، چشمهه اي
فصلي آن نيز خشك مي شود. اين دره دارا ي طبيعتي سنگي و خشن
است. در غرب اين دره ، در ة تنگ ة حصارك واقع شده است . كه در
مسيري است براي حركت به سمت كلك چال.
محدوده مطالعاتي، متصل به دامنههاي جنوبي البرز بوده و بخش
غالب آن را درهاي با عرض 300 متر فرا گرفته است. اين دره بدون آب
و آفتابگير بوده و غالب شيبهاي آن جنوبي و شرقي و درنتيجه گرم
است.
اختلاف بالاترين و پايين ترين نقطة آن 300 متر است. حدود
نيمي از محدودة مطالعاتي صخرهاي است كه با دو ساختار متفاوت
زمينشناسي. يك جهت آن داراي خاك بيشتر و جنگلكاري شده
است(بخش شرقي) و بقية آن سنگلاخي و سنگريزهاي و بدون پوشش
گياهي، يا داراي پوششاندكي از گياهان علفي و بوتهاي است
(بخش غربي).
روش كار و اصول طراحي منظر طبيعي در كوهستان
از آنجا كه در ديدگاه منظر سازي طبيعي، استفاده از گياهان بومي
يكي از روشهاي اصلي است، بنابراين براي انتخاب اين گياهان ضمن
توجه به خصوصيات آنها به منظور حل مشكلات مربوط به فرسايش و
غيره در محيط، طراحي با تأكيد بر گياهان بومي منظور شد 2 علاوه بر
توجه به جنبة اكولوژيك گياهان، خصوصيات منظر سازي آنها، نظير زيبايي
گل، ميوه، برگ و ساقه و دوام آنها و فرم گياهان بايد در نظر گرفته شوند.
توانايي تكثير با روشهاي علمي و كم هزينه، يكي ديگر از معيارهاي مهم
براي استفاده از گياهان بومي در كوهستان است. تكثير اوليه گياهان بومي
نيازمند جمع آوري بذر و نمونههاي گياهي و آزمايشگاه و بستر كاشت
است.
كاشت گياهان بومي به خصوص در كوهستان، بنا به شرايط رطوبت،
شيب و وسعت منطقه و عمق خاك ميتواند از طريق بذر، يا نشا و انتقال
گياه انجام گيرد. در زمين كم شيب و وسيع بذركاري مفيد است، ولي در
مناطق شيبدار و كم وسعت انتقال گياه پيشنهاد ميشود. همچنين براي
كاشت گياهان بايد از طبيعت الگو گرفت و به الگوهاي موجود توجه كرد.
با توجه به الگوي منظر طبيعي يعني منظر جنگلي (سايه) و منظر
علفزاري (آفتاب)، اصول طراحي منظر طبيعي در دو بخش كلي مطرح
ميشوند:
-1 اصول كلي منظر سازي طبيعي : در اين اصول الگو گرفتن از طبيعت
حاكم بوده و به دو بخش قابل تقسيم ميشوند:
الف – اصول وابسته به سيماي فضايي اكوسيستم: براي مثال در نظر گرفتن
شكل و وسعت لكه ها، خودداري از قطعه قطعه كردن زيستگاهها، ارتباط و
پيوستگي لكهها، توجه به اكوتونها و موزائيكهاي ناهمگن .
ب _ اصول وابسته به سيماي بيولوژيك اكوسيستم: براي نمونه باززنده
سازي كامل جامعة گياهي، افزايش تنوع ساختاري پوشش گياهي، حفظ
تنوع زيستي و بقاي گونهها و مديريت.
-2 اصول كلي منظرسازي جنگلي و علفزاري: كه اين دو به عنوان دو
الگوي مهم منظرسازي طبيعي محسوب ميشوند و شامل موارد زيرند:
الف – اصول طراحي مناظر جنگلي ( سايه )
• به كاربردن اشكال طبيعي، نامنظم و نامتقارن و خطوط منحني؛
• طراحي حاشيه بالاي جنگل و ايجاد تضاد رنگ و بافت بين جنگل
و فضاي باز؛
• حضور خط آسمان به صورت كاملا جنگلي، يا به صورت زمين باز؛
• طراحي حاشيه پايين جنگل با استفاده از الگوي پرچينها يا الگوي
خطوط تراز و منحني؛
منظر سازي کوهستان با استفاده از گياهان بومي 113
• طراحي حاشية كناري جنگل با ختم آن به مكاني منطقي، نظير
نهر، پرتگاه و يا گودال؛
• طراحي لبهها با توجه به سيماي لبهها درجنگل طبيعي ، نظير
كاهش تراكم درختان، دندانههاي بزرگ، كاهش اندازه
گروههاي درختي، افزايش فضاي بين گروهها و درختان
انفرادي، كاهش ارتفاع درختان انفرادي و افزايش گونههاي
درختچهاي، افزايش حضور گونههاي خاص زيستگاه هاي باز؛
• شكلدهي به جزئيات لبهها و استفاده از گونههاي گياهي
سريع الرشد براي ايجاد تنوع در ارتفاع درختان؛
• رقيق سازي لبه هاي نرمتر و اجازه نفوذ فضاي باز؛
• ايجاد تنوع در شرايط نور و رطوبت در دسترس براي گونههاي
؛(Patterson, مختلف گياهان در لبة نامنظم ( 1994
• طراحي فضاي باز جنگلي و كشتزارهاي درون جنگلي با استفاده
از الگوهاي شكل زمين؛
• طراحي كناره نهرها با هدف توزيع نامنظمي از نهر (حدود 50
درصد) در آفتاب كامل؛
• حفظ گياهان كناره نهرها، براي كاهش فرسايش خاك و حفظ
كيفيت آب با همان شيب طبيعياند
• توجه به طراحي فضاهاي انسانساخت شامل مسير، جاده و
خطوط برق و نيرو؛
• مسيرها بايد همگام با شكل زمين بوده و خط آسمان را در نقاط
ارتفاعي پايين قطع كند خطوط نيرو و برق نبايد از نواحي با
منظر حساس، يا امتداد خطوط ديدهاي مهم عبور كنند، بهتر
است دردرهها و گوديها قرار گيرند.
ب – اصول طراحي منظر علفزاري ( آفتابي )
در اين نواحي نيز همان اصول كليدي طراحي مانند شكل،
مقياس، تنوع، نيروهاي بصري وحدت و حس مكان كاربرد دارند و
اغلب موارد به كار رفته در اصول طراحي مناظر جنگلي نظير شكل و
حاشيه و لبهها را ميتوان در مناظر علفزاري نيز استفاده كرد. با اين
تفاوت كه مصالح اين منظر گياهان بوتهاي و علفي و گاهي درختچهها
هستند. و به علت كوچك بودن، بيشتر در ديدهاي نزديك مطرحاند و براي
تأثير درديدهايدور بايد سطوح وسيعتري را طراحي نمود اين منظر اغلب
در ادامه منظر جنگلي آمده و تكميل كننده آن است.
مطالعات ميداني در محدوده طرح
با توجه به ديدگاه منظر سازي طبيعي و همچنين ديد و منظر در
بخشهاي مختلف، اين سايت را ميتوان به دو پهنة اصلي از نظر وجود
پوشش گياهي تقسيم كرد. شكل شمارة ( 3) اين پهنة شامل پهنة داراي
پوشش گياهي جنگلي (سايه انداز) و پوششگياهي علفزاري (آفتابي)
هستند. پهنه داراي پوششگياهي سايه انداز كه دست كاشت و مصنوع
است، خود به دو زير پهنه منظر جنگلي (زير پهنه 2) و منظر تزييني
(زير پهنه 1) تقسيم ميشود.
پهنة داراي پوشش گياهي علفزاري از نظر ميزان صخرهاي بودن و
داشتن منظر دور دست به سه زير پهنه تقسيم ميشود. زير پهنة 3 داراي
منظر دور دست بوده و واجد صخرههاي كوچك تا بزرگ است. زير پهنة 4
كاملأ صخرهاي است و واجد منظرهاي خوبي به دور دست و نزديك است.
زير پهنه 5 داراي شيب تند و منظرهاي بسته و محدود بوده و ميزان
صخرهاي بودن آن كم تا متوسط است و به دليل شيب زياد، بيشتر داراي
صخرههاي واريزهاي است.
انتخاب و شناسايي گياهان بومي
براي انتخاب گياهان براي استفاده در پارك كوهستاني در درههاي
شمالي تهران تا ارتفاع حدود 2500 متر، از دو روش ميتوان استفاده كرد:
• روش فلورستيك
• روش اكولوژيك
روشي كه در اين طرح بيشتر مورد توجه قرار گرفته است روش
فلورستيك بود كه پس از شناخت كلي از فلور منطقه (منطقه ايراني و
توراني كوهستاني)، گياهان مناسب منظرسازي كه بومي منطقه ميباشند و
امروزه در منطقه موجودند، خصوصأ درختان و درختچههاي باقيمانده كه
يادآور شرايط گذشتهاند انتخاب شدند.
11. مجله محيط شناسي شماره .2
شكل شمارة ( 3) :بخش توسعه پارك و پهنه بندي سايت
از گياهاني كه قادر به سازش با شرايط خشكي و كمآبي ميباشند و
همچنين خواص منظرسازي نيز دارند، عكس گرفته شد و فنولوژي گياه
ثبت شد.
عكاسي طي فصول مختلف انجام ميگيرد تا ويژگيهاي مختلف
گياهان را كه از نظر فنولوژي در زمانهاي مختلف، با فرايند رشد
متفاوتي دارند در برگيرد. جدول شمارة ( 1) فهرست تعدادي از گياهان
انتخابي با اين روش را بيان ميكند.
ويژگيها و معيارهاي گياهان انتخابي عبارتند از :
-معيار زيبايي نظير گل ، ميوه ، برگ و ساقه ؛
-معيار دوام زيبايي؛
-مقاومت به خشكي؛
آفات و بيماريهاي گياهي در صورت پرپشت و كپه اي،
يا گسترده و پوششي بودن ؛
-قابليت نگهداري آسان.
ويژگيهاي ديگري مانند ميزان ريزش برگ،يا ميوه در فصل خزان
گياه، سمي بودن، حساسيت زا بودن، تيغ دار بودن، بدبو بودن و مهاجم
بودن نيز مدنظر قرار گرفت تا هنگام كاربرد در جايي قرار گيرند كه آن
ويژگي مزاحمتي ايجاد نكند.
ايده كلي طراحي پارك
از آنجاييكه طراحي منظر طبيعي پارك كوهستاني توسط گياهان
بومي در مكاني است كه قبلا طراحي شده است، بنابراين در طرح جديد
سعي بر ارائه راه حلهايي به منظور حفاظت و ايجاد پايداري در محيط
طبيعي كوهستان است.
با ديدگاه منظرسازي طبيعي،نحوة عمل در طراحي، متفاوت از
طراحي موجود است. زيرا استفاده از گياهان بومي كه با شرايط محيطي
سازگارند، موجب كاهش هزينة آبياري و نگهداري شده و بي نياز از
حاصلخيز ساختن خاك هستند.
در فرآيند طراحي،هماهنگي مصالح از
نظر رنگ و بافت با محيط كوهستان مد نظر است. دامنههاي جنوبي
البرز درههاي بسياري دارند كه به علت وجود آب قابل توجه در اين
درةها،جنگل هاي طبيعي پراكندهاي در آن رشد كرده اند. در اينجا از اين
منظر به عنوان خط سايه نام برده ميشود. اين جنگلها اغلب در داخل
دره قرار گرفته اند و با افزايش ارتفاع و عمق دره، جنگل پراكنده شده و
كم كم به گونههاي كوتاهتر و منظر علفزاري تبديل ميشود. در روي
يالهاي بين دره ها گونههاي بوتهاي و علفي يكساله و دائمي رشد كرده و
منظر علفزاري منطقه را شكل داده اند.
ویلا سازي كوهستانی کوهستان با استفاده از گياهان بومي 11.
(Reching, 1963- جدول شماره ( 1) : فهرست گياهان انتخاب شده از طريق مطالعات ميداني (بهبهاني 1383 و 1999
رديف جمشيديه رديف جمشيديه
جنس Alcea sulphurea جنس
Cirsium
congestum
Compositae تيره Malvacea تيره
80/5/ 80 تاريخ جمع آوري 1 /5/ تاريخ جمعآوري 1
پايايي دائمي پايايي علفي
1
رويشگاه كنار جاده
5
رويشگاه حاشيه جاده-ها
Cousinia جنس Cenchrus ciliaris جنس
calocephuala
Compositae تيره Grammineae تيره
80/5/ 82 تاريخ چمع آوري 1 /3/ تاريخ چمعآوري 18
پايايي دائمي-ريزوم دار پايايي دائمي
2
رويشگاه دامنه كوهستاني
6
رويشگاه دامنههاي كم
شيب – واريزهاي
جنس Centaurea behen جنس
Crupina
crupinastrum
Compositae تيره Compositae تيره
82/2/ 80 تاريخ جمع آوري 19 /5/ تاريخ جمع آوري 1
پايايي علفي پايايي علفي
3
رويشگاه دامنه هاي كم شيب
7
رويشگاه مناطق كوهستاني
Onosma جنس Diospyros lotus جنس
elwendicum
Boraginaceae تيره Ebanaceae تيره
82/2/ 82 تاريخ جمع آوري 19 /2/ تاريخ جمع آوري 19
پايايي درخت پايايي دائمي
4
رويشگاه مناطق كوهستاني
8
رويشگاه مناطق كوهستاني
11. مجله محيط شناسي شماره .2
جنس
Hippomarathrum
microcarpum
Paliurus جنس
spina
Rhamnaceae تيره Umbellifereae تيره
80/5/ 82 تاريخ جمع آوري 1 /2/ تاريخ جمع آوري 19
پايايي دائمي پايايي درختچه
9
رويشگاه دامنه هاي كوهستاني
13
رويشگاه مناطق خشك
جنس
Jurinea
Rosa villosa جنس monocephala
Rosacea تيره Compositae تيره
80/5/ 80 تاريخ جمع آوري 1 /5/ تاريخ جمع آوري 1
پايايي دائمي پايايي درختچه
10
رويشگاه مناطق كوهستاني
`
14
رويشگاه مناطق خشك
جنس Salvia hypoleuca جنس
Sophora
alopecuroides
Papilionaceae تيره Labiatae تيره
80/5/ 82 تاريخ جمع آوري 1 /2/ تاريخ جمع آوري 19
پايايي علفي پايايي علفي
11
رويشگاه حاشيه جاده
15
رويشگاه حاشيه جادهها
Xeranthemu جنس Silene conoidea جنس
m squrrosum
Compositae تيره Compositae تيره
81/5/ 82 تاريخ جمع آوري 1 /2/ تاريخ جمع آوري 19
پايايي علفي پايايي علفي
12
رويشگاه حاشية باغها – مناطق
مرطوب
16
رويشگاه حاشيه باغها –
مناطق مرطوب
منظر
