طراحی باغ و طراحی ویلا بسیار متغییر است. برخی دوست دارن ویلا به سبک ژاپنی را تجربه کنند برخی مثل من دوست دارم طراحی باغ به سبک ایرانی را برای ویلا انتخاب کنم. زیبایی و اصالت معماری ویلا ایرانی بسیار جذاب تر از نمونه های غیر بومی است و با روحیات ما نیز بیشتر نزدیک است. بسیاری از اروپا سالانه به ایران سفر می کنند تا این طراخی ویلای شگفت انگیز را ببیند. در طراحی و ساخت ویلا ما باغ های بزرگ و زیبایی رو در سر تا سر ایران داریم. شازده ماهان کرمان نمونه زیبایی از باغ های ایران است. در این تاپیک باغ فین در شهر كاشان قرار گرفته که به نام فین كوچك معروف بوده است.
باغ فین را بشناسید
در گذشته در ناحیه فین منظومه ای از باغ‌ها وجود داشته كه باغ فین نگین آن منظومه بوده است .( باغ فین کاشان ،۲۰۱۱)شکل گیری باغ در دوران آل بویه و توسعه اش را مرهون عهد ایلخانان می باشد .مهندسي آب و ماجراي شهادت اميركبير از مهمترين دلايل معروفيت باغ به شمار مي رود. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار و برج های استوانه ای شکل محصور شده است. در مقایسه با بسیاری از باغ های ایرانی مشابه ، باغ فین با آب قابل توجه پر می‌شود( دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر2011) برای مشاوره و داشتن باغ ایرانی با ما در تماس باشید.
نمونه هایی از ویژگی های باغ ایرانی در باغ فین کاشان:
1 : خطای دید: با ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﻤـﻖ ﺩﺭ ﻣﺤﻴـﻂ، ﺷﻴـﺐ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺯﻣﻴـﻦ ، ﻭﺟﻮﺩ ﻫﻨﺪﺳـﻪ ﭘﻠﮑـﺎﻧﻲ ﺑﺎﻍ ، ﻗـﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻱ کوشک در مرتفع ترین و سردر در پایین ترین نقطه ، ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺯﺍﻭﻳﻪ ﺩﻳﺪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻻ ﻭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺧﻂ ﺍﻓﻖ باعث وسیع دیدن باغ می شود((chandler
2:اصل تقارن: اصولا ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ تقارن ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﮑﺎﻥ باغ ﺩﺍﺭﺩ. ﺗﻘﺎﺭﻥ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺯﻳﺒﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﺍﻳﺴﺘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭﺝ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﺳﺎﺯﻱ ﺭﺍﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺮ ﻣﺤﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﺎﻍ ﺩﻳﺪ.(ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺯﺍﺩﻩ، 1387، ٠٠١)
3: محصور بودن: ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﻍ ایرانی ﻳﺎ ﺣﺼﺎﺭ ﺑﺎﻍ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﺎﻍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻥ ﺟﺪﺍ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ. ﺣﺼﺎﺭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺤﺪﻭﺩﺳﺎﺯﻱ، ﻓﻀﺎﻱ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎﻍ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻳﺎ ﻓﺮﺩﻭﺱ، ﭼﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﺎﻡ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﺍﺻﻮﻻﻣﺤﺼﻮﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ. ﺭﻳﺸﻪ ﻭﺍﮊﻩ ﻓﺮﺩﻭﺱ، ﭘﺮﺩﻳﺲ، ﭘﺎﺭﺍﺩﺍﻳﺰ، ﻭﺍﮊﻩ ﺍﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﮊ ﻣﺤﺼﻮﺭ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﻍ ﻳﺎ ﺣﺼﺎﺭ ﺑﺎﻍ، ﻧﻈﻢ ﻣﺤﻴﻂ ﺭﺍ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ.(ﺟﻴﺤﺎﻧﻲ 1387،٩)
4 : تقسیمات باغ بر اساس محور های اصلی : ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎﻍ ﺑﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻭ ﻣﺤﻮﺭﺍﺻﻠﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﻤﻮﺩ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻭﺻﻠﻴﺐ ﻭﺍﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﺎﻍ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲ ﺩﻫــــــﻨﺪ . (ﺑﺎﻍ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ، ﺣﮑﻤﺖ ﮐﻬﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺟﺪﻳﺪ، 1387)
5: اصل مرکزیت :ﺍﺻﻞ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎﺭﮐﺮﺩ ﻭ ﻓﻀﺎﻱ ﺑﺎﻍ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ. ﺍﺻﻞ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺍﺻﻞ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺑﺎﻍ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ. ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ، ﻧﻤﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻭﺣﺪﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﮐﻴﻔﻴﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻄﻦ ﺁﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. (ﻧﺎﺋﻴﻨﻲ،1381، 48)
عنصر آب در طراحی باغ : آب در باغ فین به صورت‌های راکد (در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان در جوی‌ها و فواره‌ها و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض در حوض جوش و حوض خانه صفوی) حضور دارد. آب فراوان و جریان آن در جوی‌هایی با کاشی فیروزه ای ، در محیطی که آب واقعاً کمیاب است و درختانی با سایه گسترده در تضادی بزرگ با کویرخشک و طبیعتی نامهربان است که در پشت دیوارهای باغ گسترده‌است. آب جاری در جوی‌ها، استخرها و حوض های باغ از چشمه سلیمانیه تامین می‌شود. آب این چشمه ابتدا در استخری در پشت باغ جمع می‌شود. اختلاف ارتفاع این استخر نسبت به سطح جوی‌ها، باعث ایجاد فواره ها در باغ می شود. ( حنطه ، بهمن93)
نقش حوض جوش در طراحی و ساخت ویلا و باغ :یکی از ورودیهای آب چشمه به باغ از داخل حوض جوش می باشد که در ضلع جنوبی باغ واقع شده است .این حوض دارای 160 حفره می باشد که 80 حفره ، کار ورود آب و 80 حفره ، کار خروج آب را از حوض جوش انجام می دهند.خروج آب از حوض جوش به طرف حوض 12 فواره هدایت می شود. آب حوض از دوازده چشمه داخل آن می‌جوشد. از آن به بعد، آب در جوی‌هایی با کاشی‌های فیروزه‌ای جریان می‌یابد. ( حنطه ، بهمن93)
چگونگی ساخت و عملکرد فواره ها در طراحی ویلا :زیر تمام جوی ها و دور تمام حوض ها در عمق یک متری زمین لوله هایی تعبیه شده به اسم تنبوشه که این لوله ها از جنس سفال بوده که از یک طرف به حوض های اصلی متصلند و طرف دیگر آن در انتهای جوی مسدود است . آب از یک طرف وارد می شود و چون انتهای لوله مسدود است آب از فواره ها خارج می شود .
چون سطح زمین شیب دارد برای اینکه فشار تقسیم شود قطر لوله را متفاوت ساخته‌اند . ابتدای لوله از انتهای آن قطورتر است به این ترتیب فشار تقسیم می شود و آب به یک میزان از فواره خارج می شود. ( حنطه ، بهمن93)طراح سیستم ، ریاضی دان معروف قرن دهم و عصر صفوی ، غیاث الدین جمشید کاشانی است . ( حنطه ، بهمن93)
عنصر درخت در طراحی باغ و ویلا :مهمترین گیاهان باغ فین، شامل ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار است. با توجه به قدمت این درختان، به نظر می‌رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کلیدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ، فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفته‌است . اغلب درختان باغ، بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند. طی پانزده سال گذشته و بخصوص بعد از سال ۱۳۸۶، مجموعه‌ای از عوام موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد. ( حنطه ، بهمن93)
عنصر ابنیه برای طراحی باغ :در طراحی اولیه باغ، حفظ تقارن اهمیت ویژه‌ای داشته است. به تدریج و با دخالت شاهان، از این تقارن کاسته شده‌است. این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در ابنیه اضافه شده به چشم می‌خورد .در مرکز باغ، کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می‌دهند. کوشک قاجاری با نقاشی‌های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و اتاق شاه‌نشین ابنیه‌ای هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شده‌اند ( حنطه ، بهمن93)
كوشك صفوي (شترگلوي شاه عباسي) یا ساخت ویلا : كوشك به قصر کوچکي گفته مي شود كه معمولاً در مركز باغ ايراني و در محل تلاقي محور اصلي طولي و عرضي قرار مي گيرد. كوشك مركزي باغ در دوره شاه عباس اول به منظور تفريح و تفرج، برگزاري مراسم جشن در دو طبقه ساخته مي شود.وجود حوض در مركز اين عمارت فضايي دلنشين را ايجاد كرده است، به گونه اي كه آب به صورت طبيعي و با استفاده از شيب زمين در حوض بصورت خودجوش تجلي مي كند. ( حنطه ، بهمن93)
باغ فين در سال 1314 به شماره 238 در فهرست آثار ملي ثبت و در سال 1390 به همراه هشت باغ تاريخي ديگر با عنوان باغ ايراني به شماره 1372 در فهرست ميراث جهاني قرار گرفت. .( باغ فین کاشان، ۲۰۱۱)
منابع :
طوسی، معصومه و همکاران (1390) نماد شناسی و نشانه شناسی عناصر باغ های ایرانی با توجه به عناصر باغ فین کاشان ، فصلنامه علمی – پژوهشی، دوره 6 شماره 17.
جیحانی، حمید رضا ، ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ، ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ(1386)، ﺑﺎﻍ ﻓﻴﻦ،ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺎﻩ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﻱ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺩﺳﺘﻲ
ﺑﺎﻍ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ، ﺣﮑﻤﺖ ﮐﻬﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺟﺪﻳﺪ(1383) ﻣﻮﺯﻩ ﻫﻨﺮﻫﺎﻱ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﭘﺎﻳﻴﺰ.
ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺯﺍﺩﻩ ﺣﺴﻴﻦ(1378)، ﺗﺪﺍﻭﻡ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﺑﺎﻍ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺗﺎﺝ ﻣﺤﻞ، ﺩﻓﺘﺮ ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ.
ﭼﻨﺪﻟﺮ،ﺩﺍﻧﻴﺎﻝ(1378)، ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻬﺪﻱ ﭘﺎﺭﺳﺎ، ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺳﻮﺭﻩ ﻱ ﻣﻬﺮ، ﭼﺎﭖ ﺩﻭﻡ.
دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر(2011) سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بازبینی‌شده در ۱۹/۵/۲۰۱۱
باغ فین کاشان (2011)،سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
حنطه ،خانم (بهمن1393)، مجموعه جهانی باغ فین
